Issizlik sigortasi, Alman Sosyal Kanun Kitabi’nin 2 ve 3 nolu Kitabi’nda düzenlenmistir. Issizlik parasi, I. basamak issizlik parasi (Arbeitslosengeld) ve II. basamak issizlik parasi (Arbeitslosengeld II – Hartz IV) olarak farkli kosullarda ve miktarlarda ödenmektedir.
Birinci basamak issizlik parasi ve ikinci basmak issizlik parasi ile ilgili olarak asagida genel hatlariyla bilgi verilmis olup, daha detayli bilgi için Is Ajansi’nin
www.arbeitsagentur.de/nn_25650/Navigation/zentral/Buerger/Arbeitslos/Alg/Alg-Nav.html ve
www.arbeitsagentur.de/zentraler-Content/Veroeffentlichungen/Merkblatt-Sammlung/SGB-II-Merkblatt-Alg-II.pdf internet sayfasindan veya ekteki brosürlerinden yararlanilabilir.
BIRINCI BASAMAK ISSIZLIK PARASI (ARBEITSLOSENGELD I)
Issizlik parasi, bir isçinin çalistigi süreler içinde issizlik sigortasina ödemis oldugu issizlik sigorta primlerinden dogan ve issizlik durumunda kullanilan sosyal bir haktir. Issizlik parasini alabilmek için asagidaki sartlarin yerine getirilmis olmasi gerekmektedir:
• Issiz kalmak;
• Is Ajansinda (Arbeitsagentur) issiz olarak kayitli olmak;
• Issizlik süresinin baslamasindan önceki son iki yilda en az on iki ay sigortali bir iste çalismis olmak;
• 65 yasini doldurmamis olmak.
Issizlik parasi alinan süre içinde, issiz olan sahsin is aramasi ve gerektiginde bunu Is Ajansi’na kanitlamasi gerekir. Ayrica, Is Ajansi tarafindan gösterilen islerin ancak istisnai durumlarda reddedilebilecegi hatirda tutulmalidir.
Issizlik parasinin miktari
Issizlik parasinin miktari, issizlikten önceki son oniki ayda elde edilen ücrete bagli olarak hesaplanir. Buna göre issizlik parasi, son oniki ayda elde edilmis ortalama net gelirin yüzde 60’i ila 67’si arasinda bir meblag olarak belirlenir. Çocuklu bir issizin issizlik parasi, son on iki ayin net gelirinin yüzde 67’si olarak saptanir.
Issizlik durumunun issiz tarafindan Is Ajansi’na bildirilmesi durumunda, issizlik parasindan kesintiler yapilabilir. Issiz olan sahis, is sözlesmesinin feshine dair yaziyi alinca derhal Is Ajansi’na basvurmalidir. Bu bildiriyi yapmakta geciken sahsa ödenecek issizlik parasindan, her gecikme günü için 7 ila 50 € arasinda bir kesinti yapilabilir. Bu kesinti, aylik issizlik parasi hakkinin yüzde 50’sini asamaz.
Issizlik parasinin süresi
Issizlik parasinin ödenme süresi, sahsin yasina ve sigortali olarak çalistigi süreye bagli olarak belirlenir:
| Sigortali olarak çalisilan süre (ay olarak) |
doldurulan yas | Issizlik parasi alma süresi (ay olarak) |
| 12 | 6 | |
| 16 | 8 | |
| 20 | 10 | |
| 24 | 12 | |
| 30 | 50 | 15 |
| 36 | 55 | 18 |
| 48 | 58 | 24 |
c. Issizlik parasi alinan dönemde ek is yapilarak gelir elde edilebilir mi?
Issizlik parasi alinan süre içinde haftada 15 saate kadar (serbest mesleklerde 18 saate kadar) çalisma hakki vardir. Bu islerden 165 €’ya kadar elde edilen gelir issizlik parasini etkilemez. Bu rakami geçen meblaglar ise issizlik parasindan kesilir.
IKINCI BASAMAK ISSZILIK PARASI (ARBEITSLOSENGELD II / HARTZ IV)
Genelde “Hartz IV” olarak tanimlanan ikinci basamak issizlik parasi, issizlik parasi hakki dogmamis, issiz sahislara magduriyet durumunda verilen bir devlet yardimidir.
Issizlik yardimi, asagida belirtilen sartlarin yerine getirilmesi durumunda alinabilir:
- 15 yasini doldurmus ama 65 yasini asmamis olmak;
- Saglik açisindan çalisabilir durumda olmak;
- Issiz olmak;
- Birinci basamak Issizlik parasi (Arbeitslosengeld I) hakkinin olmamasi;
- Muhtaç olmak (kendisinin ve aile fertlerinin giderlerini karsilayamamak);
- Almanya’da ikamet etmek;
- Muafiyet miktarini geçen servet sahibi olmamak;
- Issizlik yardimi için yazili basvuruda bulunmak.
Ne kadar issizlik yardimi alinabilir?
Issizlik yardimi meblaglari, kisinin özel durumu ve hane halki adedine göre asagida gösterilmistir:
- Yalniz yasayan kisi veya Esi olmadan çocuklariyla yasayan kisi (100 %): 359 €
- Resit olan es veya evli olmadan issiz kisiyle beraber yasayan resit kisi ( 90 %): 323 €
- 15 yasini doldurmus ancak 18 yasini doldurmamis çocuk (80 %): 287 €
- 6 - 13 yas arasindaki çocuk (70 %): 251 €
- 0 – 5 yas arasindaki çocuk (60 %): 215 €
Belirli durumlarda, öngörülen bu rakamlara ilave yardimlar da alinabilmektedir. Bu durumlar ve alinabilecek ek yardimlar ise su sekilde siralanabilir:
- Hamile bir kadinin 13. hamilelik haftasindan itibaren (17 %): 59 €
- Esi olmayan ve 7 yasindan küçük çocugu olan kisi veya esi olmayan ve 16 yasindan küçük iki veya üç çocugu olan kisi (36 %): 125 €
- Esi olmayan kisinin 16 yasindan küçük 4. ve besinci çocugu için (12 %): 43 €
- Esi olmayan kisinin 16 veya 17 yasinda olan bir veya iki çocugu için (12 %): 42 €
- Engelli kisiler için (35 %): 125 €
Yardim basvurusunda bulunan kisi, yukarida belirtilen rakamlarla, kira masraflari hariç, neredeyse tüm giderlerini karsilamak zorundadir. Kira yardimina ek olarak sadece bir defa, dogumlarda, hamilelik durumunda, tasinmalarda ve çocuklarin okul gezilerine katilmalari durumunda ek yardimlar alinabilmektedir.
Öte yandan, Alman Sosyal Güvenlik Yasasi'nin (SGB II) 28 nci maddesi, çalisamaz durumda olanlar ile ilgili yardim miktarini, ailedeki çocuklardan 14 yasina kadar olanlar için temel yardim miktarinin yüzde 60'i, 15 ve üzeri yastakiler için ise bu miktarin yüzde 80'i olarak belirlemistir.
Engelli ve yürüyemez durumda olan kisilere, ayrica temel yardim miktarinin yüzde 17'si oraninda ilave yardim yapilir.
Ikinci basamak issizlik parasi alinabilmesi için birikimlerin tamamen harcanmasi gerekli midir?
Issizlik yardimi alabilme sartlarindan ilki magduriyet oldugundan, basvuru sahiplerinin servetleri hakkinda yetkili birime ayrintili bilgi vermesi gerekir. Yüksek miktarda servet veya
malvarligi, issizlik yardimi hakkini ortadan kaldirabilir. Ancak belirli meblaglar bu durumdan muaftir.
Resit olan kisiler, her yil/yas basina 150’ser € tutarinda bir muafiyete sahiptirler. Bu muafiyet;
- 01.01.1958 tarihinden önce doganlar için 9.750 €,
- 31.12.1957 – 01.01.1964 arasinda doganlar için 9.900 € ve
- 31.12.1963 tarihinden sonra doganlar için de 10.050 € ile sinirlandirilmistir.
Resit olmayan çocuklarin birikim hakki 3.100 €’dur. Bunun disinda, tüm aileye ek olarak 750 € tutarinda bir muafiyet hakki taninir.
Bir örnek verilecek olursa, 2 çocuk sahibi olan 45 ve 40 yasinda evli bir çiftin toplam muafiyet hakki söyledir:
- Baba (45 yasinda) 6.750 € (45 x 150 €)
- Anne (40 yasinda) 6.000 € (40 x 150 €)
- Çocuk 3.100 €
- 2. Çocuk 3.100 €
- Ek muafiyet 750 €
- Toplam: 19.700 €
Muafiyet hakkini geçen servet veya malvarligi, issizlik yardimi alma hakkina engel teskil eder. Bu durumda öncelikle, günlük geçim için muafiyetin üzerindeki mal varliginin harcanmasi gerekir.
01.01.1948 tarihinden önce dogan kisilerin muafiyet haklari daha genis tutulmaktadir. Bu durumda olanlar her yil/yas için 520 € tutarinda bir muafiyete sahiptir. Bu muafiyet, kisi basina 33.800 € ile sinirlandirilmistir.